Fizik. Net. Tr

Bir noktada oluşan manyetik alan değişimi bir elektrik alan değişimine sebep olduğu gibi; elektrik alan değişimi de bir manyetik alan değişimine neden olur. Bu alanların değişim vektörleri birbirine dik olacak şekildedir, Elektrik ve manyetik alandaki değişme periyodik ise uzayın her tarafına elektromanyetik dalgalar yayılır.

Elektromanyetik dalgaların oluşumu için yüklü parçacıkların hareket etmeleri gerekir. Örneğin, duran yüklü cismin etrafinda sadece elektrik alan oluşur. Sabit hızla giden yüklü cismin etrafında ise hem elektrik hem de manyetik alan oluşur. Ancak elektromanyetik dalga oluşmaz.
Elektrik ve manyetik alan arasında;

\(E = B \cdot c\)

ilişkisi vardır.

 

Elektromanyetik Dalganın yayılma yönü aşağıdaki gibi sağ el kuralı ile bulunur.

Elektromanyetik Spektrum

Elektromanyetik Dalgaların Enerji ve dalgaboylarına göre yerini ifade eder. Aşağıdaki resimde Elektromanyetik spektrum görülmektedir.

Radyo Dalgaları

İletken anten üzerinde yüklerin ivmelendirilmesi ile oluşturulurlar. İyonosfer tabakası tarafindan yansıtılırIar. Tuğla ve betondan rahatlıkla geçerler. Dalga boyIarı 0,3 m – 1 km arasındadır.

Mikrodalgalar

Mikrodalga fırınlar ve bazı elektronik aygıtlar tarafından üretilirler. Dalga boyları 0,3 m – 1 mm arasındadır. Atom ve moleküllerin incelenmesinde, uçakların iniş ve kalkışlarında kullanılan radar sisteminde mikrodalgalardan yararlanılır.

Kızıl Ötesi Işınlar

Sıcak cisimler tarafından yayılırlar. Dalga boylan \(1mm – 7 \cdot {10^{ – 7}}m\) arasındadır. Sağlam ve  hastalıklı uzuvların yaydığı kızılötesi ışınlar farklı olduğu için tıpta hastalıklı uzuvların teshisi için kullanılır.

Görünür Işık

İnsan gözünün algıladığı ışıktır. Dalga boyları \(4 \cdot {10^{ – 7}}m – 7 \cdot {10^{ – 7}}m\) arasındadır. Bunlar çok sıcak cisimlerden yayılır. (Kırmızı, sarı, yesil, mavi, mor gibi)

Mor Ötesi Işınlar

Bunların kaynağı genelde güneştir. Dalga boyları \(4 \cdot {10^{ – 7}}m – 6 \cdot {10^{ – 10}}m\) arasındadır. Yeryüzüne az miktarda ulasırlar. Güneş çarpmasının nedeni bu ışınlardır.

X Işınları

Yüksek hızlı  elektronların metal bir hedefe çarptırılıp durdurulması ile ortaya çıkarlar. Şekildeki düzenekte de gösterildiği gibi katottan hızlandırılan elektronların anota çarparak durması sonucu oluşurlar.

Gama Işınları

Doğal ve yapay radyoaktif maddelerin çekirdek reaksiyonları sonucu oluşurlar. Gama ışınlarının taşıdığı enerji fazla olduğu için canlılar üzerinde zararlı etkileri vardır. Dalga boyları  \({10^{ – 10}}m – {10^{ – 14}}m\)  arasındadır.

Elektromanyetik Dalgaların Özellikleri

– Yüklü cisimlerin ivmeli hareketleri sonucu oluşurlar.
– Kendini oluşturan, elektrik ve manyetik alanları birbirine diktir.
– Işık hızıyla yayılırlar.
– Yüksüzdürler.
– Yüksüz olduklarından elektrik ve manyetik alandan etkilenmezler.
– Enerjileri \(E = h \cdot \nu \) formülü ile hesaplanır.
– Hızları farklı ortamlara geçtiklerinde  değişir.
– Soğurulabilirler;  soğuran  cisimler ısınır.
– Enine Dalgalardır.
– Kendini oluşturan elektrik ve manyetik alanları aynı fazdadır.
– E = B.c  dir. (c; ışık hızıdır.)
– Yansıma, kırılma, kırınım ve girişim yapabilirler.
– Boşlukta yayılabilirler.
– Polarize edilebilirler.